دبستان خانوادهی قلمی برای دانشآموزان پایه اول تا ششم دبستان است؛ یعنی کودکان ۷ تا ۱۲ ساله. در مورد سطح سواد، هم با دانشآموزانی سروکار داریم که در ابتدای راه بوده و لوح ذهنشان خالی از هرگونه پیشزمینهی نوشتاری است، هم دانشآموزانی که در پایه ششم در حال رفتن به مقطع بالاترند. ضمن اینکه آموزگاران نیز بخش مهمی از روند آموزش به حساب میآیند؛ پس میبایست قلمی طراحی شود که هم آموزگاران بتوانند به راحتی آموزش بدهند و هم دانشآموزان بتوانند به راحتی از پس خواندن نوشتهها و یادگیری آنها برآیند.
این قلم در کنار بهبود سرعت و کیفیت یادگیری دانشآموزان، الگوی مناسبی برای تقلید بوده و در نهایت با کمک آموزگار، باعث تربیت افرادی خوشخط میشود. خانوادهی قلمی که نه تنها در حروف؛ بلکه در اعداد، علائم و حرکتگذاریها کاملاً کاربردی بوده و مناسب استفاده در همهی درسهای ابتدایی از جمله: فارسی، ریاضی و قرآن باشد.
قلم دبستان دارای دو پایهی «سوادآموز» و «پیشرفته» است. اسکلت حروف پایهها مرتبط بوده و از نظر فرم رو به تکامل میروند. پایهی «سوادآموز» درپایهی اول و دوم دبستان و پایهی «پیشرفته» درپایهی دوم تا ششم کاربردی است؛ هر پایه هم دارای سه وزن «رگولار»، «سمیبولد» و «بولد» است.
در آغاز طراحی، دربارهی فضاهای آموزشی و تحقیقات صورتگرفته در داخل و خارج از کشور تحقیق کردیم. قلمهای پرکاربرد سوادآموزی فارسی و انگلیسی هم با دقت بررسی نموده و همینطور با افراد باتجربه که قبلاً در این زمینه کار کرده بودند یا در محیط آموزشی با دانشآموزان سروکار داشتندجلساتی برگزار کردیم. در نتیجه:
خوانایی، تقلیدپذیری، سادگی، کارایی، مهربانی و صمیمیت شاخصههای اصلی این قلم هستند.
[ادامه مطلب...]ویژگیهای فرمی:• تبعیت از حرکت دست و فرمهای مدادی، کنتراست ضخامت کم
• قابلیت تشخیص درست و سریع جهت حرکت مداد، کرسی و اتصالات
• پیوستگی در همنشینی و اتصالات حروف
• فاقهای باز و مفصلهای کم، برشهای نرم و پرهیز از ایجاد زاویههای تند
تفاوتهای دو پایه: سوادآموز | پیشرفته |
وفاداری به محدودهای نظیر (x-height) | اندازههای مختلف در محدودهی میانه |
شکلهای تکرارشونده | تنوع بیشتر شکلها |
ترکیبی از دستنویس و نسخ | ترکیبی از دستنویس و نستعلیق |
الگو گرفتن از قلم «بخوانیم» | الگو گرفتن از قلم «تحریری» |
چشمهای باز | چشمهای پُر |
زاویه و جهتهای محدود | افزایش حرکت و سیالیت |
نسبت بیشتر سطح به دور | نسبت بیشتر دور به سطح |
ایستاده و عمودی | لمیده به راست |
خطکرسی و اتصالات افقی | خطکرسی و اتصالات شیبدار |
اتصالات و ترکیبات بسیار ساده | سوارنویسی و استفاده از مرکبات (ligature) |
نتایج پژوهشها بهطور خیلی خلاصه:
• کودکان تشخیص میدهند که چه فرمی برای خواندن و کدام فرم برای نوشتن است. استفاده از خط نسخ، به کودک کمک میکند تا با فونتهای پرمصرف و متداول زودتر ارتباط برقرار کند و آنها را بخواند.
• کودکان در آغاز، حرف به حرف میخوانند؛ سپس در سنین بالاتر شروع میکنند به خواندن کلمه به کلمه. بنابراین در آغاز بسیار مهم است که یکایک حروف بسیار واضح و قابل تشخیص باشند.
• کودکان قلمهای آشنا، بازیگوش، غیر رسمی و نزدیک به دستخط خود را بیشتر ترجیح میدهند. حس گرم و خوشآمدگو داشتن قلم باعث میشود کودک نوشته را دوستداشتنیتر فرض کند. کودکان حروف نابالغ (infant) را ترجیح میدهند، اما تأثیر چشمگیری در کیفیت خواندن آنها ندارد، بیشتر عنصری انگیزشی است برای خواندن.
• بر اساس یک نظر سنجی، دو سوم معلمان، بهدلیل تمیزی و وضوح حروف و نزدیکی به دستخط کودکان، حروف سنس را ترجیح میدهند. خیلی از ناشران بر اساس نظر معلمها که فونت بچهها باید به دستخطشان نزدیک باشد، قلمهای سنس را انتخاب و استفاده میکنند.
• حروف اومانیست، خواناتر و از حروف هندسی روانترند؛ پس دوری از هندسهی کامل مفید است.
• وجود تفاوت آشکار در شکل حروف باعث تشخیص آسانتر و سریعتر حروف شده و خطاها را کاهش میدهد. وقتی ارتفاع اسندر و دیسندر نسبتاً زیاد باشد، تفاوت فرمی بیشتر شده و تشخیص حروف آسانتر میشود. پس فرمهایی که در محدودهی میانهاند، نباید بیشازحد بزرگ شوند.
• فاصلهگذاریهای باز در داخل حروف، بین حروف، کلمهها، سطرها فشردگی بین فرمهای سیاه را کمتر کرده و باعث میشود کودک با توقف کمتری نوشته را بخواند. بهتر است عرض کاراکترها باز و سخاوتمندانه باشد؛ اما نه عریض.
• از قلم انداختن کلمه، تکرار کلمه و جا انداختن یک سطر از مشکلاتیاند که به دلیل نامناسب بودن فاصلهگذاری به وجود میآید.
• کودکان منعطفتر و وفقپذیرتر از چیزیاند که خیلی از معلمها فکر میکنند.
• اضافه کردن، برعکس کردن جهت و ترتیب کلمه و اصلاح شخصی از مشکلاتیاند که به خاطر دشواری متن به وجود میآید. خواه مربوط به محتوا باشد، یا مشکل تایپوگرافیک.